Tại sao người ta có câu: giọng nói là gương mặt thứ hai của con người?

Khuôn mặt và giọng nói đều là nguồn thông tin quan trọng của chúng ta, có thể phản ánh chi tiết và đa dạng về những người mà chúng ta tương tác, chẳng hạn như tuổi tác, giới tính, hình dáng cơ thể, tình trạng sức khỏe, trạng thái tinh thần, danh tính hay thậm chí là tính cách và phẩm chất của họ. 

Hầu hết mọi người đều đồng ý rằng khuôn mặt có thể để lại sự ấn tượng cho chúng ta. Vậy còn giọng nói thì sao? Chúng có để lại ấn tượng cho chúng ta một cách nhanh chóng hay không? Hãy cùng xem xét hai nghiên cứu được công bố trên các tạp chí tâm lý nổi tiếng vào năm 2023.

Nghiên cứu đầu tiên

Người ta đã tiến hành một cuộc nghiên cứu, có 100 thanh niên từ 20 – 25 tuổi được yêu cầu phát ra âm “a” với thời lượng kéo dài lần lượt là 25, 50, 100, 200, 400 hoặc 800 mili giây và ghi âm lại, đồng thời nhờ 618 người lớn tuổi dựa vào bản ghi âm này để đánh giá các khía cạnh về thể chất (tuổi tác, giới tính, tình trạng sức khỏe), phẩm chất (sức hút, quyền lực, độ tin cậy), khía cạnh xã hội (trình độ học vấn, sự lịch thiệp, tính chuyên nghiệp) và các đặc điểm khác. 

Kết quả thử nghiệm cho thấy, ấn tượng về các đặc điểm thể chất và sức mạnh xuất hiện rất nhanh (chỉ sau 25 mili giây), trong khi ấn tượng về phẩm chất và xã hội hình thành chậm hơn. 

Nghĩa là, khi chúng ta nghe thấy giọng nói của một người, ấn tượng đầu tiên mà chúng ta hình thành nhanh chóng là về tuổi tác, giới tính, tình trạng sức khỏe của họ; còn việc họ có thú vị, đáng tin cậy, có văn hóa, lịch lãm, chuyên nghiệp hay không cần phải dành nhiều thời gian hơn để đánh giá. 

Chúng ta cũng có kinh nghiệm này trong cuộc sống hàng ngày, khi nghe thấy giọng nói của một người, liệu người đó là nam hay nữ, trẻ hay già, khỏe mạnh hay yếu đuối thì rất dễ dàng nhận biết, nhưng các đặc điểm sâu hơn thì chúng ta sẽ cần dành thời gian để tìm hiểu và đánh giá.

Nghiên cứu thứ hai

Một nghiên cứu khác đã tuyển chọn 289 người tham gia thử nghiệm, yêu cầu họ dựa trên trực giác của chính mình để đánh giá sự hấp dẫn, quyền lực, độ tin cậy và các đặc điểm khác của một người dựa trên âm thanh của 100 người trẻ tuổi từ 20 đến 22 tuổi phát ra âm thanh vô nghĩa, với thời lượng kéo dài lần lượt là 50, 100, 200, 400 hoặc 800 mili giây. 

Kết quả thực nghiệm cho thấy, ấn tượng đặc trưng mà con người có được từ âm thanh được hình thành nhanh chóng. Tuy nhiên ở đây có sự khác biệt so với ấn tượng từ gương mặt: ấn tượng về gương mặt sẽ ổn định sau 100 mili giây, thời gian tiếp theo không thể tích lũy thêm dấu hiệu mới hoặc thay đổi ấn tượng; trong khi đó, ấn tượng về đặc điểm từ giọng nói hình thành trong vòng 400 mili giây, chậm hơn so với ấn tượng từ gương mặt. Hơn nữa, ấn tượng từ giọng nói sẽ dần thay đổi theo thời gian và cần nhiều thời gian hơn để duy trì ổn định.

Dù là trong cuộc sống hàng ngày, phim ảnh hay trong kết luận của nghiên cứu khoa học, tất cả đều phản ánh rằng “giọng nói là gương mặt thứ hai của con người”. Thông tin được truyền đạt qua âm thanh nhanh chóng và phong phú hơn chúng ta tưởng tượng, đặc biệt là trong việc đánh giá các đặc điểm như tuổi tác, giới tính, tình trạng sức khỏe và độ quyền lực của một người. 

Khi xem một bộ phim, chúng ta có thể cảm thấy một số đoạn lồng tiếng không hay, đó là vì ấn tượng âm thanh của chúng ta được hình thành nhanh chóng và tương đối nhất quán. Tuy nhiên, đối với các đặc điểm tính cách và phẩm chất sâu hơn, âm thanh không thể cung cấp đủ thông tin trong thời gian ngắn, ấn tượng về những đặc điểm bên trong này cần thời gian tiếp xúc nhiều hơn để hình thành các đánh giá đáng tin cậy hơn. 

Điều này cũng nhắc nhở mọi người rằng, không nên chỉ dựa vào âm thanh để đưa ra nhận xét nhanh chóng và toàn diện về một người, tránh việc đưa ra quyết định sai lầm chỉ vì ấn tượng ban đầu từ âm thanh.

Tuy nhiên, chúng ta có thể chủ động tận dụng việc tạo ấn tượng thông qua âm thanh trong những tình huống đặc biệt. Ví dụ, trong các cuộc phỏng vấn, bài giảng, cuộc gặp gỡ quan trọng, chúng ta có thể tập trung để điều chỉnh trạng thái âm thanh của bản thân, ví dụ như một giọng điệu trầm lắng và chậm rãi có thể tạo ra ấn tượng chuyên nghiệp và đáng tin cậy hơn, trong khi giọng điệu hấp tấp và run rẩy có thể gây ra ấn tượng không tốt cho người nghe. 

Hy vọng rằng chúng ta có thể sử dụng ấn tượng âm thanh để làm tăng hiệu quả trong học tập, công việc và cuộc sống, cũng như tận dụng sự hỗ trợ của âm thanh trong quá trình nhận biết và đọc vị người khác, từ đó làm cho giao tiếp giữa con người trở nên phong phú và thú vị hơn.

Lan Chi biên dịch

Nguồn: Soundofhope (Lý Trí)