Con người có thể thay đổi được vận mệnh của mình? Phần 1
Cổ nhân tin vào điều gì? Một trong những điều quan trọng nhất của đời người là nhận thức và hiểu biết sâu sắc về lý do mà chúng ta sống trong cuộc đời.
Theo David Brooks – nhà bình luận văn hoá nhận xét trong cuốn sách “Đường đến nhân cách” rằng: “Một người trưởng thành luôn có trong mình một mục đích sống”. Nhưng nhận thức về mục đích sống liệu có cần thiết cho sự trưởng thành hay không? Triết gia Richard Smoley nhận xét trong cuốn “Inner Christianity” của mình rằng: “Gần như tất cả mọi người đều nhận thức được mục đích sống của mình, chỉ khác nhau về thời điểm. Dù cảm nhận đó có thể rất mờ nhạt, nhưng chúng ta đều biết mỗi người luôn có lý do để tồn tại và không ai có thể thay ta sống trong sự an bài đó được”.
Tác giả Gail Sheehy đã nói “Biết được mục đích sống là một hạnh phúc rất to lớn”. Suy ngẫm thật kĩ, chúng ta thấy rằng nếu cuộc đời có mục đích để sống thì sẽ đồng thời có “số phận” hoặc “vận mệnh”. Mục đích sống là điều sẽ đưa ta đến với số phận. Số phận sẽ sắp đặt cho chúng ta đạt được một việc hay một thành tựu nào đấy, và quan trọng hơn là trở thành một người tốt hơn, và tốt hơn nữa, sống cuộc đời có ý nghĩa. Giống như hạt sồi một khi đã lớn thành cây sồi thì không cách nào nó bị thổi bay, khô héo hoặc mất đi.
Khi con người có ý thức mạnh mẽ về vấn đề mục đích sống, người ta nhận thức được rằng những người họ gặp và những sự kiện xảy ra như đang ngẫu nhiên giúp họ đạt được mục đích một cách rất hữu duyên. Điều này chính là vận mệnh của cuộc đời họ. Những sự kiện và những người xuất hiện trong cuộc đời mỗi người đều có liên quan đến nhau, bổ trợ cho nhau. Nói cách khác, các yếu tố sẽ xuất hiện đúng thời điểm như đã có sự an bài sẵn của Thượng đế và phù hợp với tâm nguyện của mỗi người.
Trong cuốn sách Even Eagles Need a Push, học giả David McNally nhận thấy rằng các yếu tố mang tính đồng bộ luôn hỗ trợ những người có sự tự cam kết và nghiêm khắc với bản thân. Vì mục đích sống và sự cam kết luôn luôn đi đôi với nhau. Nhà tâm lý học vĩ đại Carl Jung đã định nghĩa “Vận mệnh là các hoàn cảnh có vẻ liên quan với nhau nhưng nhìn qua nó như thiếu đi mối liên hệ nhân quả.”
Trở về với cổ nhân
Nhưng chúng ta không thực sự cần đến tâm lý học hiện đại để hiểu về số phận – vận mệnh. Cổ nhân đã rất quan tâm và để lại cho hậu thế nhiều câu chuyện về vấn đề này. Ví dụ, khi viết về người Ai Cập cổ đại, nhà Ai Cập học người Canada Donald B. Redford nói rằng “Có ba thế lực (hay các vị thần) liên quan đến số phận của một người”. Trong thần thoại Bắc Âu, ba vị thần Ai Cập được ghép với ba vị thần Norns hoặc Nornir tại Urd’s Well, tương ứng chặt chẽ với ba số phận Hy Lạp hoặc Moerae”.
Vậy tại sao lại là con số ba? Câu trả lời xác thực nhất là vì thời gian có 3 chiều: quá khứ, hiện tại, tương lai. Chính vì thế, tấm lưới số phận sẽ được dệt từ điểm (1) tại tiền kiếp đến điểm (2) ở hiện tại, và sau đó đến điểm (3) quay trở lại một tương lai mà cá nhân kia không được biết trước nhưng tin tưởng vào tương lai đó.
Một câu chuyện trong thần thoại Hy Lạp kể rằng, thần Zeus đã cùng nữ thần Titaness Themis (nghĩa là “công lý”) tạo ra những nữ thần Fates (Định mệnh), tạo ra các mùa, tạo ra trật tự, tạo ra công lý và tạo ra hòa bình với vị nữ thần này. Điều này nghĩa là thần Zeus không bị ảnh hưởng bởi vận mệnh và ý chí của ông chính là vận mệnh.
Tuy nhiên, lại có ý kiến trái chiều. Theo cuốn “Thần thoại Hy Lạp” của nhà nghiên cứu văn hóa cổ Robert Graves, một nữ tu sĩ người Pythia đã thú nhận với một nhà tiên tri rằng thần Zeus phải nương theo số phận vì Fates không phải con ông mà là con gái Nữ thần của những điều tối cần thiết, người mà các vị thần cũng phải kiêng nể . Nữ thần tối cần thiết còn được gọi là “The Strong Fate”.
Quan điểm này được nói đến trong “Iliad”, một tác phẩm vĩ đại nhất của văn học Hy Lạp. Trong đó, chúng ta thấy rằng mặc dù dành một tình yêu rất lớn cho Sarpedon, nhưng Zeus vẫn không thể thay đổi số mệnh của con mình, cuối cùng Sarpedon phải chết dưới tay của Patroclus. Như vậy, Zeus giống như người thực thi số phận chứ không phải là kẻ làm chủ số phận.
Điều đó nói lên rằng trong thần thoại Hy Lạp, các vị thần và cả con người đều nỗ lực để thay đổi vận mệnh. Thần Zeus đã biết trước rằng con gái của tiên nữ Thetis sẽ vĩ đại hơn cả cha của mình, để tránh thất bại này Zeus đã gặp mặt tiên nữ Thetis.
Tiên nữ Thetis sinh ra Achilles, chiến binh lẫy lừng của thành Troy. Achilles dường như đã được “3 số phận” lựa chọn cho anh hai con đường: một là cuộc sống an nhàn nhưng không có tiếng tăm, hai là một cái chết trẻ nhưng sự vinh quang là bất tử? Người anh hùng đã chọn con đường nào thì chúng ta đã biết (anh chọn phương án số 2).
Nhưng đó có phải là lựa chọn tốt nhất dành cho anh hay không? Và trong sử thi Odyssey, cái bóng của Achilles đã than thở cho vận mệnh của mình với Odysseus rằng: “Tôi thà đi lao động cho một người khác giống như một nông dân nghèo và không có đất đai, nhưng được sống trên Trái đất, còn hơn là làm vua của tất cả những xác chết không hồn”. Anh sớm đã nhìn ra vận mệnh của mình, và không khỏi cảm thấy xót xa.
Apollo, vị thần nổi tiếng với những lời tiên tri, đã mang ơn vua Admetus rất nhiều. Vì vậy, Apollo đã chuốc say những nữ thần Fates và khiến họ phải thốt ra lời hứa rằng nếu có người chết thay cho vua Admetus thì ông có thể tiếp tục sống. Nói cách khác, họ trì hoãn số phận của Admetus, nhưng không phải là dừng lại hoặc thay đổi nó.
Thật vậy, người ta có thể thao túng những nữ thần Fates như Perseus đã làm và khiến họ tiết lộ tung tích của Medusa. Để rồi sau đó anh ta có thể hoàn thành sứ mệnh đó là giết chết Medusa. Tuy nhiên, việc thay đổi vận mệnh lại mang đến hậu quả rất thảm khốc. Có lẽ là ví dụ ấn tượng nhất trong thần thoại Hy Lạp là thầy thuốc Asclepius, ngài đã phục sinh Hippolytus từ coi chết giúp cho Artemis, nhưng Hades và “ba số phận” đã bị tai tiếng bởi sự vi phạm nghi thức vũ trụ này đến mức họ yêu cầu Zeus giết Asclepius bằng một tiếng sét. Định mệnh của con người trong thần thoại Hy Lạp không phải là trở về từ cõi chết! Câu chuyện về Asclepius là ví dụ tuy gây ấn tượng nhất nhưng không phải là ví dụ nổi tiếng nhất.
Ví dụ nổi tiếng nhất về một cá nhân trong thần thoại Hy Lạp tìm cách cải biến vận mệnh chắc chắn là Oedipus. Những tiên tri trước đây về Oedipus nói rằng đứa trẻ này sẽ giết cha và lấy mẹ của mình. Vì thế cha mẹ ông đã cố gắng ngăn cản điều này, và chính Oedipus cũng nỗ lực làm như vậy. Nhưng vô tình, mọi hành động của họ đều khiến lời tiên tri trở thành sự thật.
Nhìn vào câu chuyện về Oedipus, thật sự đã rất thu hút chúng ta. Điều này một phần là vì anh cũng giống như chúng ta, chỉ là một người đàn ông bình thường không có khả năng gì siêu phàm, anh ta khác vớ những anh hùng là á thần như Herakles, Theseus, Orpheus, Perseus,…vì vậy anh phải vật lộn với vận mệnh của mình trong một thế giới của các vị thần và những con quái vật. Nhìn vào anh, chúng ta như nhìn thấy chính bản thân mình nên tính nhân văn này làm những cuộc đấu tranh của Oedipus trở nên sâu sắc hơn, mãnh liệt hơn và phù hợp với người bình thường như chúng ta hơn.
Trong Phần 2 của bài viết này, tôi sẽ nói về những nỗ lực biến đổi vận mệnh của Oedipus, đồng thời so sánh câu chuyện này với một ví dụ nổi tiếng khác về một nhân vật khách, lấy từ một nền văn học hoàn toàn khác: đó là câu chuyện về Jonah. Trong trường hợp của Jonah, Thượng Đế đã trao cho anh một sứ mệnh – từ này đồng nghĩa với mục đích – Nhưng anh đã bất chấp lờ đi sứ mệnh này. Hãy cùng khám phá hai câu chuyện này một cách chi tiết hơn trong Phần 2.
Viên Minh biên dịch
Theo: Theepochtimes