Người xưa có câu: “Con cháu tự có phúc riêng của con cháu”, câu sau còn kinh điển hơn
Mọi người có lẽ thông thường đều biết câu ngạn ngữ này “Nhi tôn tự hữu nhi tôn phúc”, có nghĩa là “Con cháu tự có phúc riêng của con cháu”, và chắc hẳn ai cũng đều biết ý nghĩa thực sự của câu nói này, nhưng nửa câu sau thậm chí còn thú vị hơn là “Mạc vị nhi tôn tác mã ngưu”, có nghĩa là “Chớ vì con cháu mà làm ngựa trâu”. Thật không may, rất ít người biết ý nghĩa thực sự của hai câu nói này.
Hai câu nói này có ý tứ là: Con cháu đều có phúc phận riêng của con cháu, cha mẹ không cần phải quan tâm lo lắng quá nhiều cho con cháu, cũng không cần phải làm trâu làm ngựa cho con cháu. Trong nhiều sách cổ có ghi chép về câu tục ngữ “Nhi tôn tự hữu nhi tôn phúc, mạc vị nhi tôn tác mã ngưu”.
Về câu tục ngữ này có câu chuyện dân gian: Vào thời Huyền Đức nhà Minh, có một La Tú Tài xuất thân từ một gia đình nghèo, hắn không thể đạt được thành tính trong kỳ thi và cũng không thành danh, nên đành phải rời quê đi làm giáo viên dạy học ở nơi khác. Khi La Tú Tài rời nhà, vợ của hắn chỉ có thể một thân một mình chăm sóc gia đình và giáo dục con cái. Thời gian trôi qua nhanh, đã mấy năm trôi qua, La Tú Tài quyết định về quê ăn Tết vào một năm nọ. Vừa nhìn thấy cậu con trai 7 tuổi bước vào nhà, La Tú Tài liền nhịn không được vui mừng trò chuyện cùng con trai, sau đó hỏi con trai đã học được gì trong thời gian vắng mặt.
La Tú Tài ngay lập tức quyết định dùng từ “天” (nghĩa là thiên) làm câu đối đầu tiên để kiểm tra con trai mình, nhưng ông không biết rằng con trai mình suốt ngày chỉ biết làm mọi việc và không biết cách tạo nên câu đối. Mẹ của đứa trẻ nhìn thấy vậy liền vội vàng chỉ ngón tay xuống đất, mong con trai mình hiểu được. Thật vừa đúng lúc, tay bà chỉ vào một đống phân gà trên mặt đất, con trai bà hiểu sai ý và ngay lập tức đáp lại bằng từ “phân gà”. La Tú Tài sắc mặt tối sầm, tiếp tục dùng từ “父亲” (nghĩa là phụ thân) làm câu đối tiếp, hỏi con trai mình muốn đáp lại điều gì. Mẹ đứa trẻ thấy chồng tức giận, bà nhanh chóng chỉ tay vào mình để nhắc nhở con trai trả lời câu mà cha muốn nghe. Không ngờ, đứa trẻ biểu lộ vẻ chợt nhận ra, nó lại trả lời từ “sữa”. La Tú Tài lập tức phẫn nộ càng thêm phẫn nộ hơn, nhưng hắn chậm rãi tĩnh tâm suy nghĩ: “Mình đã không có duyên làm quan, nhi tử rõ ràng còn ngu dốt đến cực điểm, cuộc sống thật vô vọng, chi bằng đi xuất gia”.
Sau khi chồng đi tu, vợ của La Tú Tài tuy rằng vô cùng đau khổ và bi thương, nhưng bà không hề suy sụp. Bà bắt đầu nghiêm túc giáo dục con trai, ngoài việc tiết kiệm tiền và cho con trai đi học, bà còn dành thời gian để dạy con trai một số tri thức hàng ngày và đạo lý nhân sinh. Con trai của bà có vẻ ngốc nghếch nhưng sau khi học một bài học, cậu đã tiến bộ rất nhanh, còn có thể suy một ra ba và thậm chí còn thi đậu trạng nguyên. Ngay khi biết bản thân đã đậu trạng nguyên, cậu muốn báo đáp ân tình sâu sắc của người mẹ, nên đã quyết định tổ chức một bữa tiệc sinh nhật hoành tráng cho mẹ.
Về phần La Tú Tài, người đã xuất gia, sau khi nghe tin con trai mình đậu trạng nguyên, ông vui vẻ chạy thẳng về nhà và muốn đoàn tụ gia đình. Tuy nhiên, người gác cổng không biết La Tú Tài và chỉ bẩm báo rằng có một nhà sư ở cửa đang xin bố thí. Khi La mẫu biết tin, bà đã yêu cầu người hầu của mình bố thí một chút ngân lượng cho nhà sư. La Tú Tài không nhận lấy ngân lượng, mà nói với người gác cổng rằng hắn muốn gặp vị trạng nguyên. Khi hai cha con gặp nhau, La Tú Tài đã viết một bài thơ: “Rời bỏ quê quán mười tám thu, nghìn tiền đấu gạo ta không thu, con cháu tự có phúc phận riêng, chớ vì con cháu mà làm ngựa trâu”.
Đọc xong câu chuyện trên, chắc hẳn nhiều người cảm thấy xót xa. Câu nói “Chớ vì con cháu mà làm ngựa châu” đang nói với tất cả các bậc cha mẹ trên thế giới rằng bạn không cần phải lo lắng quá nhiều về việc con cháu mình có phúc hay không, hoặc là tương lai sẽ trở nên như thế nào, lại càng không cần phải lo lắng quá nhiều về việc con cháu mình làm việc gì hay làm quan chức to đến đâu, mà chỉ cần thuận thế phát triển là được, không cần phải ép buộc con cháu phải làm theo ý nghĩ của bạn. Dù mọi hành vi của cha mẹ đều là thể hiện tình yêu thương dành cho con, nhưng sự can thiệp quá mức có thể gây tổn hại cho cả hai bên, hơn nữa kết quả cuối cùng có thể không thực sự phát triển như mong muốn. Vì vậy, là người lớn tuổi, thực sự không cần thiết phải quá lao tâm lao lực và can thiệp vào mọi việc của thế hệ trẻ.
Hãy thử tưởng tượng, nếu con cháu của bạn là những người có phước và có tấm lòng nhân hậu, thì dù bạn không để lại gì cho chúng thì thế hệ trẻ cũng sẽ có thể bắt đầu lại từ đầu mà không có gì. Nếu con cháu của bạn là những người vô phước, ngay cả khi bạn để lại cho chúng cả một gia tài, cuối cùng thì cũng mất hết và sẽ chẳng có gì. Vì vậy, với tư cách là cha mẹ, chúng ta nên dạy cho con cháu mình những trải nghiệm sống tốt đẹp và chỉ cần tận hưởng cuộc sống cùng chúng là đủ.
Kỳ Mai biên dịch
Theo secretchina