Trí tuệ vĩ đại của người xưa: Lã Mông Chính dạy thế nhân cách đối mặt với sóng gió cuộc đời
Có một quy luật bất biến rằng, vạn vật sinh ra trong Trời Đất đều chịu tác động của vũ trụ. Thời tiết có lúc mưa, lúc nắng, lúc xanh trong. Biển cả có lúc phẳng lặng, có lúc nổi cơn cuồng nộ. Con người có lúc vui, lúc buồn, lúc khoẻ mạnh, lúc đau yếu. Và cuộc sống này cũng vậy, không thể lúc nào cũng thuận buồm xuôi gió, phải có sóng gió xen lẫn với bình yên, có lúc thăng thì phải có lúc trầm. Chỉ là con người thế nhân đừng nên nản lòng khi cuộc sống không như mong muốn.
Trung Quốc thưở xưa có một vị triết học gia tên là Quỷ Cốc Tử. Tương truyền, ông tên thật là Vương Hủ, đạo hiệu Huyền Vi Tử. Ông là một nhà chính trị, nhà ngoại giao, chiến lược gia nổi tiếng. Những chiến lược quân sự của ông đề ra hầu hết đều gây ảnh hưởng rất lớn trong giai đoạn thời Chiến Quốc cũng như các thế hệ sau này.
Hai học trò nổi tiếng của ông là Tô Tần và Trương Nghi, họ là những đại diện tiêu biểu của Tung Hoàng gia của thời Chiến quốc. Đối với hai đồ đệ của mình, Quỷ Cốc Tử cũng khuyên rằng để làm nên đại sự thì không chỉ cần tài năng mà còn phải biết đợi thời cơ.
Khi thời cơ chưa đến thì áng binh bất động, kiên nhẫn đợi chờ, tuyệt đối không được nóng vội mà bại sự trong tay.
Đến nay, những lời dạy của Quỷ Cốc Tử vẫn còn hữu dụng với cuộc sống hiện đại.
Thời nhà Tống, có đại văn hào Lã Mông Chính nổi tiếng là người khoan dung, độ lượng, nhân hậu nhưng cương trực; ông giữ chức tể tướng trong 3 đời vua. Mặc dù có địa vị cao như vậy nhưng Lã Mông Chính xuất thân bần hàn, từng phải đi xin ăn, nếm trải đủ mọi khổ nạn, sau đó mới thi đỗ Trạng Nguyên.
Chính vì đã trải qua rất nhiều ải gian truân mới thành tài thành nhân, Lã Mông Chính rất thấu suốt đạo lý của Quỷ Cốc Tử.
Đó cũng là cơ sở để ông làm nên một bài văn vần có tên “Phá tiêu phú”, cốt để khuyên người đời cần biết thuận theo Thiên mệnh và giữ tâm thái bình hoà trước muôn vàn trái ngang của cuộc sống.
1. “Phú quý thùy nhân bất dục, phúc lộc khởi năng cưỡng cầu” – Phú quý ai chẳng muốn, nhưng phúc lộc không thể cưỡng cầu
Sinh ra làm người ai cũng muốn sống trong giàu sang phú quý, chính vì vậy mà con người mới phấn đấu, nỗ lực trong cuộc sống này.
Nhưng khi sự truy cầu không có kiểm soát sẽ dễ khiến con người vì danh vì lợi mà tranh đấu, bất chấp dẫm đạp lên người khác để hòng chiếm lấy những điều vốn không thuộc về mình.
Có một đạo lý thâm sâu rằng, những gì trong số mệnh không có thì người đó cưỡng cầu cũng không được. Chỉ biết rằng khi làm việc gì cũng cần cố gắng hết sức, đủ đầy trách nhiệm nhưng tuyệt nhiên không được chấp trước vào kết quả.
Trong Đạo Đức Kinh từng giảng rằng: “Cái thiện lớn nhất là giống như nước, nước tốt cho vạn vật mà không hề tranh giành. Nếu con người có thể giống như nước, sống trong tâm thái an hòa, vì người khác một cách vô tư vô ngã thì phú quý sẽ tự nhiên đến, không cần phải truy cầu”.
Như vậy, làm người thì phải biết thuận theo mệnh trời sắp đặt. Kể cả khi đã nỗ lực cả một đời mà kết quả vẫn đổ sông đổ biển, ta vẫn giữ được một cái tâm bất động, an nhiên tự tại vì hiểu được rằng: ông Trời không cho ta những điều mà số mệnh ta không có.
Chỉ cần biết, ta đã tận lực hoàn thành sứ mệnh bằng một cái tâm lương thiện và trong sáng thì không phải hối tiếc điều gì. Trời cao ắt sẽ thấu lòng người.
2. “Giao long sủng vị ngộ, tiềm thủy vu ngư miết chi gian, quân tử thất thời cũng thủ vu tiểu nhân chi hạ” – Rồng chưa gặp thời thì cũng lặn cùng đám cá rùa. Quân tử thất thế thì cũng đầu hàng tiểu nhân
Định mệnh con người sinh ra đã có an bài sẵn, thời điểm nào thì sẽ có việc gì xảy đến. Khi chưa đúng thời điểm, dù trải qua gian khổ đến đâu thì kẻ mạnh cũng phải biết ẩn mình, người quân tử phải biết chờ đợi.
Thưở xưa, Khương Thái Công cũng là một bậc tài năng xuất chúng. Nhưng ông đã ngồi câu cá bằng chiếc lưỡi thẳng, chờ đợi đến năm 80 tuổi mới có thể gặp được Chu Văn Vương. Lúc ấy, ông mới có cơ hội thể hiện tài thao lược của mình, giúp Cơ Phát dấy binh phạt Trụ lật đổ nhà Thương, lập nên triều đại nhà Chu.
Qua câu chuyện của cổ nhân ta mới thấy, có cực khổ mới có thành công, có áp lực mới có kim cương. Vì vậy, dù tài giỏi đến đâu nhưng thời cơ chưa đến thì phải biết đợi chờ, không từ bỏ cơ hội, tuyệt đối tin tưởng vào Thiên mệnh và bản thân mình.
3. “Mã hữu thiên lý chi trình, vô kị bất năng tự vãng; nhân hữu trùng thiên chi chí, phi vận bất năng đằng đạt” – Con ngựa có thể phi nước đại cả ngàn dặm, nhưng không có người cưỡi thì chẳng thể tự đi được
Khi gặp nghịch cảnh, mọi thứ trắc trở cản đường thì không được quên rằng không phải bản thân ta không có khả năng. Chỉ là chưa có môi trường phù hợp và đủ điều kiện thuận lợi để ta phát huy năng lực.
Phúc phận cũng chưa đủ để gặp được quý nhân – người có thể nâng đỡ và làm điểm tự tinh thần cho ta thực hiện sứ mệnh của mình.
Vì vậy cần phải không ngừng tu thân tích đức, chịu cực chịu khổ để trui rèn nhân cách, lấy thiện đãi vạn vật mới mong tương lai có ngày sáng rỡ.
4. “Thiên bất đắc thời nhật nguyệt vô quang, địa bất đắc thời thảo mộc bất sanh, nhân bất đắc thời hạn vận bất thông” – Thiên Đường không gặp thời, thì mặt trời mặt trăng không tỏa sáng; Đất chưa gặp thời, thì cây cỏ không sinh sôi; nước không gặp thời, thì sóng gió nổi lên; người không gặp thời, thì vận may không đến
Vạn vật trong tam giới rất vô thường, bởi Thiên Địa tuần hoàn, không có gì là vĩnh cửu. Khi bầu trời mây đen bao phủ thì chẳng thể thấy rõ mặt trời và mặt trăng. Nhưng mây đen rồi cũng phải tan đi, ta sẽ thấy bầu trời xanh trong trở lại, nhật – nguyệt đủ đầy.
Khi mùa đông đến thì lá vàng rơi rụng. Khi mùa xuân đến, cây cối sẽ lại đâm ra lộc non. Con người cũng như vậy, vì thời thế luôn luôn thay đổi, chỉ cần ta biết kiên nhẫn chờ đợi thì cơ hội và vận may sẽ thuận theo tự nhiên mà tự tìm đến.
5. “Thời tao bất ngộ, chỉ nghi an bần thủ phần; tâm nhược bất khi, tất hữu dương mi chi nhật”- Thời thế chưa đến, chỉ nên an phận nghèo; nếu tâm chân thành không lừa dối, tất nhiên sẽ có ngày được nở mày nở mặt
Con người khi vận thế không tốt, nghèo khổ đến mấy cũng chỉ nên an phận cuả mình. Không vì tham hư vinh, danh lợi mà lòng dạ tráo trở, đạp lên người khác để chiếm lợi bản thân. Như vậy ắt sẽ tổn phúc đức.
Hãy sống khiêm tốn, biết người biết ta, chịu khổ tích đức, giữ một tấm chân thành và tinh thần vững vàng như núi, rồi ngày sau cuộc đời ắt sẽ có lúc vinh hiển.
Nhớ năm xưa, Hàn Tín chịu nhục chui háng tên đồ tể, bởi vì ông biết mình là người quân tử chỉ nên làm việc lớn, vững tin rằng sớm muộn sẽ thành danh.
Chính vì vậy, ông xuất tâm đại nhẫn cúi xuống bò qua háng hắn, xem nhẹ kẻ tiểu nhân tầm thường và những điều nhỏ nhặt, tất cả đều không đáng kể. Tâm đại thiện, đại đức ấy không những bảo toàn tính mệnh cho tên đồ tể, mà còn giúp Hàn Tín giữ trọn nghĩa khí anh hùng.
Quả nhiên, sau khi phụng sự cho Lưu Bang và nắm quyền thống soái đại quân, Hàn Tín đánh trận nào thắng trận nấy, trở thành anh hùng lập quốc vang danh thiên hạ.
Viên Minh biên dịch
Nguồn: Secretchina